آلودگی صوتی شایعترین علت کاهش شنوایی اکتسابی بالغین است . این بیماری هنگامی که به گوش آسیب رسانید دیگر قابل درمان نیست ؛ ولی قابل پیشگیری است . اصولاً سر و صدای زیاد و آلودگی صوتی نوعی عامل استرس زا است که نه تنها بر سیستم شنوایی بلکه بر کل بدن انسان اثر می گذارد . بدین صورت که باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی ، تأثیر بر سیستم غده هیپوفیزوآدرنال ،ایجاد اختلالات هورمونی و عدم سلامت می شود و هنگامی که باعث کاهش شنوایی شود ، شخص نمی تواند به راحتی با افراد اجتماع ارتباط برقرار کند و این خود باعث کاهش کیفیت زندگی و سلامت روانی او می شود و باری را بر دوش اجتماع و جامعه می گذارد.
تحقیقات نشان می‌دهد که از دست دادن شنوایی بیشتر در جوامع صنعتی دیده می‌شود.صداهای شدید کوتاه مدت در انسان باعث ناشنوایی موقت می‌شود
ولی اگر انسان در معرض صداهای بلند ، برای مدت طولانی تری قرار گیرد ناشنوایی دائم پیش می‌آیدو صدایی برابر ۹۰ دسیبل روی سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. آلودگیهای صوتی که در اطراف مناطق مسکونی موجب ناراحتی می‌گردند عبارتند از :
کارخانجات – کارهای ساختمانی – صداهای ناشی از سیستم تهویه منازل –
صدای ناشی از حمل و نقل (صدای موتور هواپیما ، بوق اتومبیل سر و صدای داخل منازل مثل صدای تلویزیون و جاروبرقی و ….) نیز حایز اهمیت هستند .
اثرات آلودگی صوتی:
آزمایشات نشان می‌دهند که صدایی به شدت ۱۶۰-۱۵۰ دسیبل برای بعضی حیوانات کشنده و مرگبار است. این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی ، فلج و رعشه دچار می‌گردند. در انسانها رنگ‌پریدگی و بالارفتن فشارخون از اثرات آلودگیهای صوتی است. صداهای مداوم عکس العملهایی را در بدن ایجاد می‌نماید از جمله انقباض رگها بیشتر می‌گردد ودرجه حرارت بدن نیز کاهش می یابد و این حالت پس از قطع صدا هم ادامه دارد. بدن انسان در خواب نیز به محرکهای صوتی پاسخ می‌دهد بدون اینکه فرد از خواب بیدار شود. (ضربان قلب و حالات ماهیچه‌ها تغییر میکند)
بیماری رینا Rahnauld
بررسی‌ها نشان می‌دهد که کارگران کارخانجات چوب بری که با اره کار میکنند و صدای ۱۲۵ دسی بل را تحمل می‌نمایند شبها وقتی به خانه برمی‌گردند انگشتان آنها سبز رنگ بعد سفید می‌گردد که علائم بیماری وازواسپاستیک می‌باشد که در نتیجه انقباض رگها و نارسایی در جریان خون عارض می‌گردد. که این ناراحتی به نام بیماری رینال یا انگشتان مرده معروف است.
عوارض و آسیب های شنوایی
آلودگی صوتی قدرت شنوایی را به تدریج و به طور غیرمحسوس کاهش می دهد و ابتدا بخش هایی که وظیفه انتقال اصوات را در گوش بر عهده دارند ضعیف می شوند.قرار گرفتن دائمی در معرض اصوات بلند عارضه زنگ زدن، وزوز و سوت کشیدن گوش را به همراه دارد و از دست دادن قدرت شنوایی بر اثر آلودگی صوتی برخلاف عوارض کهولت بر شنوایی انسانی،قابل درمان نیست و بازگشت به حالت عادی غیرممکن است، چون در این عارضه سلول های مویی حلزون گوش تخریب می شود. سردرد، خستگی، افزایش فشار خون، ضعف سیستم ایمنی بدن، سوءهاضمه و مشکلات گوارشی، آسیب پذیری در مقابل بیماری های ویروسی و عفونی و… دیگر عوارض آلودگی صوتی هستند که در شهرهای شلوغ و صنعتی با شدت و ضعف نسبی رخ می دهند.وکاهش قدرت یادگیری در کودکان، سقط جنین، انقباضات عضلانی و عروقی، استرس، بیماری های قلبی و عصبی، ام اس و افسردگی جزء عوارضی است که نقش آلودگی صوتی در بروز آنها اثبات شده است .
صوت به ۲ صورت حاد و مزمن باعث صدمه به گوش می شود .
نوع حاد مثل ، انفجار ناگهانی ، شلیک گلوله ونارنجک و ترقه و غیره نزدیک گوش که معمولاً یک طرفه است .
نوع مزمن بیشتر در افرادی است که بدون آگاهی و استفاده از تمهیدات کافی حفاظتی در کارخانه های پر سر و صدا سال ها کار کرده اند و هنگامی متوجه سنگین شدن گوش شان شده اند ، که آسیب جدی به اعصاب شنوایی وارد شده و خیلی دیر شده است. موج انفجار ناگهانی می تواند منجر به پارگی پرده گوش و حتی گاهی همراه با گسیختگی استخوانچه های گوش میانی شود . خوشبختانه این نوع آسیب گوش میانی ، قسمت انتقالی گوش را در بر می گیرد که این حالت در اغلب موارد بر خلاف انواع عصبی با عمل جراحی قابل درمان است .
خصوصیات بالینی بیمار در معرض آلودگی مزمن صوتی چیست ؟
در حقیقت خصوصیات بالینی مشخصی ندارد که بتوان آن را از بقیه بیماریهای گوش که باعث کاهش شنوایی میشوند جدا کرد و تشخیص آن از راه گرفتن شرح حال وموقعیت محل کار فرد ومعاینه و آزمایشات شنوایی سنجی مقدور است .و گاهی بیمار ممکن است وزوز گوش هم داشته باشد.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به آثار مخرب آلودگی های صوتی هستند ؟
اصولاً دستگاه شنوایی بعضی افراد آسیب پذیرتر از دیگران است ؛ مثلاً دستگاه شنوایی در سیاه پوستان کمتر از سفید پوستان نسبت به آلودگی صوتی آسیب پذیر است. بعضی از داروها اثر سمی بر سلول های مویی شنوایی دارند مثل آمینوگلیکوزیدها، جنتامایسین، یا قرص آسپیرین و یا بعضی از داروهای ادرار آور .
افرادی که از این داروها استفاده می کنند در صورتی که در معرض آلودگی شدیدصوتی قرار گیرند ، اعصاب شنوایی آنها آسیب پذیرتر می شود . این گروههای شغلی شامل ، راهنمایان باند فرودگاه ، کارگران مته کار ، آهنگران ، نجاران ، کارگرانی که در کارخانه های ریسندگی و بافندگی و یا چاپ خانه های دارای ماشینهای با سر و صدای زیاد کار می کنند ، شکارچیان ، افراد نظامی ، موسیقی دان ها و یا کسانی که دائماً از دستگاه واکمن با صدای بلند استفاده می کنند و حتی انفجار ترقه به خصوص در بچه ها می باشند.
پدیده سر و صدا و آلودگی صوتی مخصوص شهرهای بزرگ است . افرادی که در روستاها زندگی می کنند بسیار کمتر از افراد شهرنشین به پیرگوشی و آسیب دستگاه شنوایی مبتلا می شوند . اصولاً برنامه حفاظتی برای پیش گیری از آسیب صوتی به گوش کسانی که در محیط های پر سروصدا مثل کارخانجات کار میکنند به صورت زیر است : انجام آزمایشات شنوایی سنجی قبل از استخدام
آزمایشات شنوایی سنجی سالیانه
استفاده از محافظ گوش در کارخانه
کنترل سر و صدای محیط کارخانه توسط مهندسین آن
مقادیر خطرناک
میزان حساسیت به صدا در هر فرد متفاوت است، اما متخصصین اعتقاد دارند که هنگامی به شنوایی آسیب میرسد که صدا بلندتر از ۸۵ دسیبل باشد، که چیزی در حدود صدای یک ترافیک سنگین است.
هرچه صدا بلندتر شود، شانس از بین رفتن شنوایی بیشتر است. البته طول مدت شنیدن صدا هم بسیار مهم است. برای مثال، قرار گرفتن در معرض صدایی با بلندی ۱۰۹ دسیبل، بیش از دو دقیقه، بسیار خطرناک است. اگر سر و صدا به قدری بلند باشد که ما برای اینکه صحبت کنیم مجبور به فریاد زدن شویم،و اگر گوشمان زنگ میزند یا حس کنیم صدا در گوشمان می پیچد، باید بدانیم که صدا بیش از حد بلند و خطرناک است.
آثار آلودگی صوتی بر انسان
مطالعات متعدد نشان داده است که روبرو شدن با صداهای ناهنجار، اثرات زیان‌آور و مخاطره‌آمیزی بر سلامت انسان دارد. نوع و میزان واکنش انسانهایی که در محیطهای پر سر و صدا مشغول به کار بوده و یا در حال زندگی هستند، در طول شبانه‌روز و حتی از مکانی به مکان دیگر متغیر است
به طور کلی اثرات ناهنجار آلودگی صوتی بر انسان را میتوان به دو دسته اثرات مستقیم و اثرات غیر مستقیم تقسیم کرد، که به شرح ذیل است:
الف- اثرات مستقیم: که خصوصاً به آسیب‌های مربوط به حس شنوایی مربوط می‌شود، از ساده‌ترین و محسوس‌ترین عوارضی است که سر و صدا برای انسان ایجاد میکند. حتی صدای مداوم و غیرآزاردهنده نیز برای انسان مضر بوده و حساسیت گوش را نسبت به انواع صداها کاهش می‌دهد. شنیدن صدایی با شدت صوت ۱۰۰ دسیبل به مدت ۱۰ دقیقه، نیاز به استراحتی به مدت ۲۰ دقیقه در محیطی کاملاً آرام دارد تا اثر آن را جبران نماید.
اثرات بلند مدت سر و صدا بر گوش انسان به صورت «ناشنوایی ادراکی یا عصبی» ظاهر می‌گردد؛ همچنین در نتیجه کارکردن در محیطهای شلوغ و پر سر و صدا، سلولهای مویی شنوایی از بین رفته و منجر به ناشنوایی غیرقابل برگشت می‌گردد، که این نوع افت شنوایی را در اصطلاح «ناشنوایی شغلی» می‌نامند. در ضمن، افزایش سن نیز بر کاهش شنوایی تأثیر زیادی دارد، به طوری که ابتدا در فرکانس‌های بالاتر با شدت بیشتری اعمال می‌شود اما به تدریج به عنوان بخشی از روند فیزیولوژی، با افزایش سن این حساسیت کاهش می‌یابد. نباید فراموش کرد که میزان کاهش شنوایی در اثر افزایش سن، در افراد مختلف متفاوت است؛ حتی در مورد زنان، تأثیر سن در کاهش شنوایی در مقایسه با مردان کمتر است.
ب- اثرات غیرمستقیم: که عبارتند از:
حساسیت عصبی، گرفتگی عضلانی، شوک عصبی، خستگی جسمی و روحی، سرگیجه، ترس و اضطراب، آشفتگی خواب، آلرژی، افزایش ضربان قلب و فشارخون، اختلال در تعادل بدن، انقباض عروق خونی پوست، کاهش فعالیت سیستم گوارشی و سوء هاضمه، ضعف قوه بینایی، تمایل به قتل و خودکشی و غیره.لازم به یادآوری است که از میان اثرات مذکور، اثرات ذهنی و روانی بر حسب حساسیت شخص، موقعیت، زمان و حالات روانی افراد متفاوت است؛ اما در مجموع، از قدرت فراگیری افراد کاسته، و بر تعداد اشتباهات در انجام کارهای فکری می‌افزاید.
روشهای جلوگیری از آلودگیهای صوتی
با توجه به اینکه معمولا صداها از تولید کننده‌ای پخش و توسط گیرنده‌ای دریافت میشوند بنابراین جهت کنترل این آلودگی،کاهش شدت صدا ،جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده سیستم شنوایی می‌تواند موثر باشد.
بنابراین در جهت جلوگیری از آلودگی شدید صوتی :
_ .میزان صدا در محیطهایی که کارگران بطور مداوم در معرض فعالیتهای مغزی قرار دارند نباید از ۱۰ دسیبل تجاوز نماید.
_. سعی شود از ورود ماشین آلات که بیش از حد معین آلودگی صوتی تولید میکنند جلوگیری شود.
_ .صدای ماشین‌آلات کارخانه‌ها نباید به بیرون ازکارخانه‌ها برسد.
_ سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت فرودگاهها جلوگیری شود.
_ دوجداره کردن پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان.
._ محدود و ممنوع کردن عبور کامیونها و وسائط نقلیه پر صدا.
کاهش آلودگی صوتی در محل کار
درجه بلندی صدا را میتوان با یک ابزار مخصوص به نام صدا سنج اندازه گیری کرد. این ابزار فشار امواج صوتی موجود در هوا را مشخص میکند. کاهش قرارگیری در آلودگی صوتی به روشهای زیر امکان پذیر است:
• تجهیزات را عوض کنیم یا آنها را تنظیم نماییم.
• دستگاه پر صدا را در کم رفت و آمدترین نقطه قرار دهیم یا اتاقی که دستگاه در آن است را با عایق صوتی بپوشانیم.
• طوری برنامه ریزی کنیم که در طول روز در بخشهای کم صداتر محل کار نیز حضور داشته باشیم و تمام مدت درمعرض صدا نباشیم.
• از لوازم شخصی حفاظتی مانند گوشی یا محافظ داخل گوش استفاده کنیم.
بازبینی مداوم
بازرسان سلامت شغلی و متخصصین میتوانند در کاستن آلودگی صوتی محل کار به ما کنند. درجه صدا باید مدام اندازه گیری شود و تمام اقدامات ممکن برای حفظ شنوایی کارکنان باید انجام شود. شرکتها و کارخانه ها باید هر ساله یک تست شنوایی سنجی برای کارکنان خود تدارک ببینند و پیشگیریهای لازم را انجام دهند زیرا هنگامی که شنوایی آسیب دیده باشد، قابل برگشت نخواهد بود.
منابع تولید سروصدا:
۱-حمل و نقل: هواپیما (فرودگاه)، خودروها، موتورسیکلت ها،راه آهن،مترو.
۲-ماشین آلات:ماشین آلات راه سازی، ساختمان سازی و صنعتی.
۳-سرگرمی: دستگاه های پخش قابل حمل،ا ستریوهای پخش، رادیو، تلویزیون، ادوات موسیقی، کنسرت ها، ورزشگاه ها.
۴-لوازم خانگی و اداری: سیستم تهویه مطبوع، کولر، جاروبرقی، سشوار، پنکه، دستگاه تایپ، چاپگرها.
ارسالی از آرزو حسنوند دانشجوی گفتار درمانی
دیدگاه‌ها